Selefizam kao menhed: šta znači “slijediti selef” i zašto se termin pogrešno veže za ekstremizam

 

Selefizam kao menhed: šta znači “slijediti selef” i zašto se termin pogrešno veže za ekstremizam

Kratak uvod

U ovom govoru predavač pokušava pojasniti šta selefizam suštinski jeste, jer se taj pojam danas često automatski povezuje s terorizmom i ekstremizmom. Kroz historijske citate i principe Ehlus-sunneta, on naglašava razliku između “etiketa” koje ljudi lijepe i stvarnog značenja menhedža (metoda) razumijevanja vjere.

Glavni sažetak

Predavač na početku ističe da je govoriti o selefizmu “nezahvalna zadaća”, jer se selefizam u javnosti često prikazuje kao sinonim za ekstremizam i radikalizam, te se preko etiketa i medijskih kampanja lako kompromituje cijela skupina (00:00:00–00:01:12).

Zatim objašnjava značenje riječi “selef” u arapskom jeziku: selef je onaj koji je prethodio, a navodi i kur’anski izraz o “onome što je prethodilo”, te hadis iz Buharije gdje Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, kaže Fatimi: “Ja sam tebi najbolji selef”, tj. najbolji prethodnik (00:01:12–00:02:56). Nakon toga pojašnjava da prve generacije nisu imale običaj da se same nazivaju “selefijama”, ali je termin kasnije korišten radi razlikovanja od sekti koje su tvrdile da slijede Kur’an i sunnet, dok je praksa pokazivala razilaženje (00:02:56–00:04:01).

Predavač potom navodi historijske primjere učenjaka koji su koristili termin “selefija” mnogo prije modernog doba (spominje više imena i datuma smrti učenjaka, npr. kraj 3. i 4. stoljeća po Hidžri), zaključujući da pojam nije nov, nego se u nekim vremenima više forsira nego u drugima (00:04:20–00:06:01).

Nakon toga podsjeća na poznati hadis o vrijednosti prvih generacija i naglašava da je put prvih generacija osnova koju treba podržati. Uz to pojašnjava da to ne znači ukidanje idžtihada: idžtihad postoji, ali se kreće “u okvirima” metodologije i temelja, a ne mimo njih (00:06:23–00:08:08).

Jedan poseban dio govora posvećen je poštovanju prethodnika (selefa): predavač osuđuje vrijeđanje selefa i navodi primjer kako se to nekad radi kroz pogrdno izokretanje izraza “selefu-s-salih”, naglašavajući da neslaganje u pojedinim pitanjima ne opravdava ponižavanje prethodnika (00:08:20–00:09:19).

Zatim selefizam definiše jasno: selefizam nije grupa, stranka, pokret niti institucija; nema “vrhovnog vođu”, članske kartice, glasnogovornika, sjedište, niti “datum osnivanja”. Selefizam je menhed – metod razumijevanja vjere i razumijevanja šerijatskih tekstova (00:11:24–00:12:40). Pojašnjava da se selefijsko pripisivanje prvenstveno odnosi na slijedjenje akide, fikha i ahlaka prvih generacija, uz napomenu da “nepogrešiv” nije pojedinac, nego metod razumijevanja u cjelini (00:12:53–00:13:52).

Predavač spominje i hadis o cjepanju ummeta te naglašava ograničenje: spašena skupina je ona koja je na onome na čemu su bili Poslanik i ashabi, što povezuje s Ehlus-sunnetom vel-džematom (00:14:27–00:15:51). U nastavku navodi da svako vrijeme ima svoja nova pitanja, pa se ne traže “gotovi odgovori” selefa za moderne situacije, nego se rješenja izvode u skladu s njihovim principima (00:17:15–00:17:44).

U praktičnom dijelu ruši čestu predstavu da je selefija nužno prepoznatljiv po vanjskim obilježjima: kaže da čovjek može biti selefija i bez brade, bez “kratkih pantalona”, i da selefizam nije sveden na pojedina fikh-ska pitanja pokreta u namazu. Selefija može biti i običan čovjek koji radi na pijaci, ako prihvata Kur’an i sunnet i razumije ih u skladu s prvom praksom (00:18:37–00:19:26).

Zatim prelazi na optužbe koje se vežu za selefije: grubo ponašanje, loš ahlak i slično – i kaže da su to postupci pojedinaca, a ne mjerilo menhedža. Naglašava da se ne može presuđivati metodi na osnovu grešaka pojedinaca, nego da menhed “sudi ljudima”, a ne ljudi menhedžu (00:21:50–00:23:55).

Potom spominje i temu tekfira: tvrdi da nije tačno da selefijska ulema olahko tekfiri muslimane, nego navodi princip (uz citiranje Ibn Tejmijje) da se musliman ne proglašava nevjernikom dok se ne uspostavi dokaz i dok mu istina ne bude pojašnjena, te da postoje situacije neznanja i novog ulaska u vjeru koje se uzimaju u obzir (00:26:39–00:28:03). Također odbacuje podjelu na “džihadističke selefije” i “naučne selefije”, smatrajući je neispravnom i usmjerenom na degradiranje uleme (00:28:34–00:29:07).

Pred kraj se osvrće na optužbu da selefije odbacuju Ebu Hanifu i slijepo prate Ahmeda ibn Hanbela, te tvrdi da selefijska ulema slijedi jači dokaz i da se selefizam ne smije svesti na jednu školu ili jednu grupu. Na samom kraju odbacuje poređenje “selefije su krajnost kao šije”, nazivajući to velikom nepravdom, uz napomenu da grešaka i pretjerivanja može biti kod pojedinaca, ali to ne ruši menhed kao takav (00:31:02–00:34:52).

Ključne pouke

• Etiketiranje i medijska slika često zamijene stvarno značenje pojmova, pa ljudi sude bez znanja.

• Selefizam se u govoru definiše kao metod razumijevanja vjere, a ne kao institucija, stranka ili “zatvorena grupa”.

• Poštovanje selefa znači čuvanje adaba prema prethodnicima, čak i kada postoji neslaganje u pojedinim pitanjima.

• Idžtihad postoji, ali unutar okvira temelja i principa prvih generacija – ne kao “novo razumijevanje” mimo njih.

• Tekfir se ne smije olahko koristiti; uspostava dokaza i pojašnjenje istine su ključni uslovi.

Praktična primjena

Ovaj govor može pomoći da se u razgovorima o islamskim pojmovima ne polazi od stereotipa, nego od definicija i principa: razlikovati greške pojedinaca od same metodologije, čuvati jezik od vrijeđanja učenjaka i prethodnika, te u osjetljivim temama (poput tekfira i podjela) govoriti oprezno, uz znanje i jasne kriterije.

Završna misao

Kada se vjera razumije kroz jasan menhed i uz poštovanje prethodnika, tada se smanjuje prostor za ishitrene presude, a povećava prostor za pravednost, smirenost i ispravljanje vlastitih grešaka.